Gazeteci-Yazar Fatih Altaylı’nın moderatörlüğündeki panelde Şengör ve Arslan, ideoloji ve çağdaş bilimin tarihi gelişimini anlattı.

Capital, Ekonomist, Start Up ve CeoLife mecmuaları tarafından düzenlenen Uludağ İktisat Doruğu (UEZ Sapanca 2024), bu yıl 13’üncü sefer Türkiye ve dünyanın saygın siyasetçilerini, iş dünyası önderlerini ve akademisyenlerini ağırladı.

“Sorumlu ve Hassas Liderlik: Teknoloji ve Yapay Zekâ Çağında Gezegen ve İnsanlıkla Uyumlu Bir Sisteme Öncülük Etmek” temasıyla düzenlenen tepe ikinci gününde de ağır iştirakle gerçekleşti. 

Gazeteci-Yazar Fatih Altaylı’nın moderatörlüğünde Zirvede Sohbetler paneli düzenlendi. Altaylı, İskoç Ekonomist ve Felsefeci Adam Smith’in ömründen kısa örnekler vererek, Smith’in günümüz dünyasına tesirlerini konuklarına sordu.

İskoç aydınlanması ve dogmatizm 

Akademisyen, Bilim İnsanı, Jeolog ve Müellif Prof. Dr. A. M. Celal Şengör, jeolog olarak çağdaş bilime de merak saldığını belirtti. İskoç aydınlanmasının ehemmiyetinden bahseden Şengör, şunları söyledi:

“Modern jeolojinin kurucusu James Hutton’ı çok düzgün biliyorum. Adam Smith’in tarih görüşü ile Hutton’ınki çok misal. Bu adamlarda dogmatizm yok. Adam Smith, tarihe ve iktisada bakarken bundan dayanılmaz etkilenmiş. Siz iktisat olarak görürsünüz Smith’i. Ama pek birçok şunu bilmiyor, Adam Smith tarihe bir halde bakıyor, arkadaşı Hutton jeolojiye tıpkı biçimde. Dogma yok, gerçekçi yaklaşıyorsunuz. 

Hotten bugünkü dünyadaki süreçleri görün diyor. 500 milyon yıl evvel çıkan kayaçları ne kadar benzetiyorsunuz, nasıl görüyorsunuz diyor. 

Kıta Avrupa’sından çok farklı olarak İskoçlar, kendilerini dogma üretmeme olarak konumlandırmışlar. Fransız ihtilalinde kültür varlıkları yok edilmiştir. Neden? Dogma var. İngiltere’de, İskoçya’da neden ihtilal yok, dogma yok zira.

Büyük Britanya dünyanın 4’te 1’ine sahipti. Bu tesadüf değil.”

Türk Felsefeci ve Akademisyen Prof. Dr. Ahmet Arslan, konuşmasında şu tabirleri kullandı:

“Aydınlanma ideolojisi nedir? İnsanın aklını kullanarak çıkma hareketidir. Birinci bilmemiz gereken budur. İkincisi; aydınlanma Avrupa’da tabiat bilimleri ile başlıyor. Fizikte Galileo gibi… Ortaçağ’dan çıkarken evvel bilim, tabiat bilimleri ve insan haklarının tabiat bilimlerindeki büyük başarısı gözüküyor. İnsan aklının ışığı doğrultusunda olayları açıklamak üzere başlıyor. Newton’un tabiat bilimindeki muvaffakiyet, 18’inci yüzyılda filozofları yönlendiriyor.

Kıta Avrupa’sında aydınlanma rasyonalisttir, akılcıdır. Aklın en değerli örneği matematiktir. Halbuki İngiliz ideolojisi deneycidir. Bu bu türlü devam eder. 

Akıl denen şey, son analizde duyularımız, duyularımızın bize verdiği algılar…

Adam Smith ve diğer İskoç okulu aydınlanmada, aklın insan üzere mevzularda pekala bizim hayatımızı aydınlatabileceği ve daha âlâ kaideler inşa edebileceğini gösteriyor.

Ibn Haldun’un iktisada bakışı

Düşünüyorsam o halde varım önermesi nedir? Büsbütün düşünme ile ortaya çıkıyor. Bütün bilgilerin kaynağı deney. Evvel izlenimler var. Buradan sonra oluşturduğumuz fikirler var. Bu ikisine dayanmayan bilgimiz yoktur. İktisada birinci bilimsel bakan Adam Smith, filozof değil kendisi ekonomist. Görüşlerinin çabucak hemen hepsini Ibn Haldun da söylemiştir. Ibn Haldun İslam dünyasının yetiştirmiş olduğu en akıllı adamdır. Ibn Haldun’a nazaran, iktisadın kendi kanunları vardır. İktisat ve beşerler ortasındaki bağlantının özel bir tipi olarak kanunları da vardır. O kanunlara rastgele bir biçimde müdahale iktisadın işleyişini bozar. İktisatta arz talep vardır, Ibn Haldun da bunu söylüyor. Emek ve iş kısmı vardır. Korunma gereksinimi devlet, ikincisi beslenme gereksinimi ekonomidir.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı