Bipolar bozukluk, ataklar dışında kişinin olağan hayatını sürdürebildiği bir hastalıktır. Tedavi müddetinde gaye atakların evvelden oluşmasını engellemektir. Hastalık her yaşta görülebilir lakin 10’lu yaşların sonu, 20’li yaşların başlarında ekseriyetle başlamaktadır. Bayan ve erkekte eşit oranda görülmektedir. Geçirilen ağır ve gerilimli periyotlar, cinsel ve duygusal bir istismar, bir bağlantının bitişi, yakın birisinin kaybı ya da beyin travmaları tetikleyici faktörler ortasında yer alır. Uykusuzluk, çocukluk çağındaki dikkat eksikliği ve hiperaktivite, beyinde kimyasal dengesizliklerin olması durumlarında risk daha yüksektir. Şahıslarda en çok bipolar bozukluk mani devirde belirti vermekte ve bireyde geri dönüşü olmayan sonuçlara sebep olabilmektedir. Memorial Diyarbakır Hastanesi Klinik Psikolog Tülinay Seçkin, bipolar bozukluk ve mani periyot hakkında bilgi verdi.
Uzman yardımı çok önemli
Bipolar, başka ismiyle iki uçlu his durum bozukluğu kişinin his durumu başta olmak üzere; toplumsal ve ferdî hayatındaki aktivitelerinde bozulmalara neden olan bir ruhsal hastalıktır. DSM-5’ e nazaran bipolar bozukluğun 3 tipi bulunmaktadır. Bipolar-1 bozukluk, bipolar-2 bozukluk ve siklotimi bozukluk olarak 3 kümeye ayırılabilmektedir. Bipolar-1 bozukluk çoklukla hasta manik bir periyot geçirirse teşhis olarak konur. Bu teşhis, hastanın hayatı boyunca manik, hipomanik, depresif ya da karma devirler geçirebileceğini, bu periyotların mühletinin meçhul ortalarla tekrarlayacağını gösterebilmektedir. Bipolar-2 bozuklukta sırf manik depresif ve hipomanik devirler geçirilmektedir. Mani ve karma nöbetler bulunmamaktadır. Siklotimide ise hasta, hipomanik ve majör depresif boyuta ulaşmayan daha hafif depresif belirtiler gösterir lakin bunlar daima yineler, hastanın olağan kaldığı devirler ya yoktur ya da iki aylık süreyi geçmemektedir. Mani devrinde, taşkın ya da asabi his durumu, güç ve etkinliklerinde artma, süratli ve basınçlı konuşma, süratli uçuşan fikirler, uyku azlığı, öz inançta artış, dikkat dağınıklığı, alkol ve unsur kullanımında artış, dikkatsiz cinsel hayatı, denetimsiz para harcama üzere belirtiler gösterilmektedir. Depresif ve çökkünlük devrinde ise üstteki belirtilerin tam aksisini gösterilebilmektedir. Depresif devirde hastada mutsuzluk, karamsarlık, öz inançta azalma, kıymetsiz hissetme, abartılı suçluluk yahut pişmanlık hisleri, yaptığı işlerden zevk alamama, uykusuzluk üzere değişiklikler, vefat ve intihar niyetleri görülebilmektedir. Karma devir ise manik ve depresif belirtilerin karışık bulunduğu periyottur. Örneğin hasta çok konuşup fikir uçuşması yaşarken, bunun yanında suçluluk ve öz kıyım kanıları de bulunabilmektedir.
Mani devirde oluşan belirtiler
Mani devrinde ağır ve taşkın bir his ya da asabiyetin öbür belirtilere eşlik ettiği görülür. Uçuşan kanılar, yüksek sesle daima akışkan açıklamalar, vakit zaman sözcük oyunları, latifeler, kafiyeli konuşmalarla birlikte kendine çok bir itimat, çok konuşkan olma, husustan hususa süratli geçme, çok harcamalar ve dikkatsiz otomobil kullanımı, önlemsiz cinsel alakalara girme, çok enerjik olma ve süratli bir formda öfkelenme üzere belirtiler görülür. Aile hikayesinde bipolar bozukluk olması, bilhassa ebeveynlerin 21 yaş öncesi bipolar bozukluk tanısı alması, genetik faktörler, uyarıcı hususların kullanılması, ağır gerilim bipolar bozukluğu tetiklemektedir. His durum dengeleyici ilaçlar bu açıdan kıymetlidir. Atak devirlerinde şayet depresif devirdeyse hasta ekseriyetle anti depresanlarla his durum düzenleyici ilaçlarla tedavi sağlayabilir, manik devirde psikotik belirtiler varsa antipsikotik ilaçlardan yararlanılmaktadır. Buna ek olarak hasta bilişsel davranışçı terapinin psikoeğitiminden faydalanabilmektedir. Psikoeğitim içeriği, hastanın sorun çözme, fonksiyonellik kazanma ve his durumu ölçümü üzerine tesirli olmaktadır. İntihar oranlarının riski de bu periyotta yüksektir. Ataklar en az 1 yıl süren iş kaybına ve fonksiyonel bozulmalara yol açabilir. Bipolar bozuklukta kişinin ailesinin ve yakınlarının dayanağı çok kıymetlidir.
Bipolar bozukluğu önlemek için bu noktalar önemli
Stresli ortamlardan uzak durulmalı, tertipli ve kâfi uyku uyunmalı, tertipli olarak antrenmanlar yapılmalı, öfke denetimine dair antrenmanlar öğrenilmeli, sağlıklı ve istikrarlı bir beslenme tertibi oluşturulmalı, alkolden uzak durulmalıdır. Ataklar, olağandışı sevinç, coşku, çabuk reaksiyon verme, dışa vurulan hislerde abartılı artış, unutkanlık, güç azlığı, cinsel istekte ve alkol kullanımında artış üzere belirtiler mani devrine ilişkin atak belirtileri iken, unutkanlık, güç azlığı, zevk alamama, umutsuz ve karamsar olma, mevt ya da intihar fikirleri ise depresif periyoda ilişkin atak belirtileridir. Kâfi ve tertipli uyumak, ani uyku değişikliklerinden kaçınmak, tabipten habersiz ilacı kesmemek, istikrarlı ve sağlıklı beslenmek, gerilimli ortamlardan kaçınmak ve tertipli idman yapmak, doktor kontrollerini aksatmamak, alkolden uzak durmak atağa yeterli gelebilecek tedbirler ortasındadır. Hastalık genel olarak tekrarlayıcı bir hastalıktır. Esirgeyici ilaçların uzun mühlet kullanılması ve hastalık hakkında hastanın bilgi sahibi olması gerekmektedir. Tekrarlayan ataklarında hastanın doktora başvurması, hastalığın gidişatını olumlu istikamette etkilemektedir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
News
